Giriş

Uyku problemleri üniversite öğrencileri için sık karşılaşılan problemler arasındadır.^1,2 Üniversitenin ilk yıllarında evden ayrılma, yurtta ya da evde tek başına kalma, yeme problemleri, şehir değişikliği, ailesel uyku alışkanlıkları vb. durumlarda uyku problemleri yaşanırken üniversitenin son yıllarına doğru bu problemlere ek olarak mezun olabilme, sınav kaygısı ve iş bulabilme, psikososyal ve toplumsal vb. nedenler eklenmektedir. Gençlerin yaşamış oldukları uyku problemlerinin giderilmesi ve uyku hijyeninin öğretilmesi büyük önem taşımaktadır.³

Gençlik dönemindeki ideal uyku süresi 8-10 saat arasında kabul edilmekle birlikte üniversite okuyan birçok genç bu sürenin altında uyku süresine sahip olmaktadır. Çeşitli nedenlerle uyku süresi azalan gençler gün içinde uykulu hissetmekte, uyku saatleri değişmekte uyku hijyenleri bozularak uyku kaliteleri de kötüleşmektedir.⁴ Küresel olarak üniversite öğrencileri arasında uyku hijyeni ve uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi araştıran çok sayıda çalışma olmasına rağmen, Türk hemşire öğrenciler gibi belirli popülasyonlara odaklanan çok az araştırma vardır. Bu durum, uyku hijyeni uygulamalarının oranlarını anlamanın yanı sıra Türk öğrenciler arasında uyku kalitesini etkileyen benzersiz faktörleri belirleme konusunda ortaya çıkan bir ihtiyacı vurgulamaktadır. Kaçan ve ark.’ı⁵ tarafından yayımlanan bir çalışmada, Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin uyku düzenleri, hem uyku sonuçlarına ilişkin öznel algılarını hem de uykuya başladıktan sonraki ortalama uyku süresi (uyku başlangıcı gecikmesi) gibi nesnel ölçümleri değerlendiren doğrulanmış anketler kullanılarak incelenmiştir. Bu çalışmanın sonuçları, katılımcılar arasında algılanan yüksek kaliteli dinlenme düzeylerinin çarpıcı biçimde düşük olduğunu göstermiştir. Molu ve ark.³ çalışmasında ögrencilerin uyku hijyeni indeksi (UHI) ortalamasi 16,73±6,68 olarak bulunmuştur.

Uyku, gençlerin okul ve sosyal yaşamını etkileyebilen bir davranıştır. Kaliteli bir uyku gençlerin sağlıkları ve akademik başarıları için gereklidir. Kötü uyku kalitesi, kişilerde dikkat azalmasına, başarı oranının düşmesine, sağlık sorunları yaşanmasına ve kaza geçirmelere neden olabilir. Gençler için sağlığın korunması ve geliştirilmesi amacıyla sağlıklı yaşam davranışlarının kazandırılması gerekmektedir.⁶ Kötü uyku kalitesinin önlenmesinde yapılacak uygulamalardan birisi de uyku hijyeni hakkında eğitim vermektir. Bu eğitim sayesinde gençlerin uyku hakkındaki bilgileri arttırılabilir ve davranış değişiklikleri sağlanarak uyku kaliteleri geliştirilebilir. Yapılan çalışmalarda okul tabanlı uyku eğitimlerinin etkisini artırabilmek adına dijital cihazlardan ve internetten yararlanılmıştır.^7,8 Bu yöntem ile yapılan sağlık eğitimlerinin dijital teknoloji ve interneti seven gençlerin uyku eğitimlerine katılımlarını artıracağı düşünülmektedir. Hemşirelik öğrencilerinin iyi bir uyku hijyeni bilgisine sahip olması hem kendi yaşamları için hem de hizmet verecekleri hastalar açısından önem taşımaktadır. Hemşirelik öğrencilerinin klinik uygulamaları klinikte hasta bakımı verirken dikkatli olmaları ve dikkatlerinin yüksek olması gerekmektedir. Okulu bitirdiklerinde çoğunlukla vardiyalı bölümlerde çalışacaklarından yeterli ve kaliteli uyku sağlayabilmek için uyku hijyenini öğrenerek davranışa geçirmiş olmaları gerekmektedir. Ekonomik, sosyal ve teknolojik şartlar ne kadar gelişse de yalnızca gündüz çalışmanın yetersiz olabileceği ve vardiyalı sistemde çalışmak zorunda kalınabileceği göz önünde tutulmalıdır. Bundan dolayı hem vardiyalı sistemde çalışmak hem de sağlıklı kalmak önemli olabilir. Bu durumun sağlanabilmesi için de uyku hijyeni eğitimlerinin hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu sorundan yola çıkarak öğrencilerin hem öğrenebileceği hem de zevkle takip edebileceği bir eğitim programı uygulanması planlanmaktadır. Uyku hijyeni uygulamalarında uyku davranışlarını iyileştirmenin gençler arasındaki potansiyel bir yolu da kısa mesaj göndermektir. Sağlık bilgilerini yaymak için akıllı telefonlar aracılığıyla kısa mesaj kullanımı etkili bir araç olduğu bilinmektedir. Metin mesajları, sağlıklı davranışlar için sözlü ikna sağlar ve davranış değişikliğini desteklemek için ustalığı ve duygusal ifadeleri teşvik etmek için geri bildirim sağlar.^9-11 Bu çalışma, hemşirelik lisans son sınıf öğrencileri arasında uyku hijyeni uygulamaları hakkında bilgi edinmeyi teşvik etmek ve uyku kalitesini artırmak için geleneksel PowerPoint sunum teknikleri ile sosyal medya hatırlatıcı yaklaşımlarını karşılaştırmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Hipotezleri

H.1.1. Geleneksel PowerPoint sunumu ile verilen uyku hijyeni eğitimi hemşirelik öğrencilerinin uyku hijyeni ve uyku kalitesini etkiler.

H.1.2. Sosyal medya hatırlatmaları tekniği ile verilen uyku hijyeni eğitimi hemşirelik öğrencilerinin uyku hijyeni ve uyku kalitesini etkiler.

Gereç ve Yöntemler

Araştırmanın Tipi

Bu araştırma, ön test-son test modelinde tasarlanan yarı girişimsel bir araştırmadır.

Araştırmanın Yeri ve Zamanı

Bu araştırma 2022-2023 eğitim öğretim yılı güz döneminde İç Anadolu’nun bir ilçesinde bulunan hemşirelik yüksekokulu 4. sınıf öğrencileri ile yapılmıştır.

Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini 2022-2023 eğitim öğretim yılı güz döneminde kayıtlı 9 Ocak-13 Şubat 2023 tarihleri arasında, hemşirelik 4. sınıfta okuyan tüm hemşirelik öğrencileri (n=72) oluşturmuştur. Araştırma yapılan sınıfta toplam 72 öğrenci bulunmaktadır. Son dönem lisans öğrencisi seçilmesinin nedeni öğrencilerin mezun olmaları ve kamu personeli sınavına hazırlanmaları nedeniyle akademik stres altında olmaları nedeniyle uyku kalitelerinin etkilenebileceğidir. Çalışmaya dahil edilme kriterleri arasında internet ve akıllı telefon kullanımı olması, son sınıf hemşirelik öğrencisi olma ve uyku sorununa neden olabilecek bir ilaç kullanmaması yer almaktaydı. Çalışmadan dışlanma ve sonlandırma kriterleri arasında; öğrencinin kendi rızası ile çalışmadan ayrılmayı istemesi, çalışma süresinde öğrencinin internet ve telefon kullanımını bırakması ve gönderilecek mesajları takip etmemesi yer almaktadır. Araştırmada örneklem seçimine gidilmemiştir ve araştırmaya katılmayı kabul eden tüm öğrenciler çalışmaya dahil edildi ancak araştırmaya katılmayı kabul etmeyen her iki gruptan da 4 öğrenci toplam 8 öğrenci çalışma dışı bırakıldı. Çalışmaya başlandığında girişim grubundan 2 öğrenci çalışmanın sonlarına doğru mesajları takip etmeyi bıraktığı için, kontrol grubundan da 2 öğrenci ön test-son test formlarını eksik doldurduğu için çalışmaya dahil edilmedi. Çalışma 30 kontrol, 30 girişim grubu ile toplam 60 öğrenci ile tamamlandı (Şekil 1). Araştırmanın temel unsurlarından biri, akademide çok sayıda tartışmaya konu olan uygun örneklem büyüklüğünün belirlenmesidir. Bazı araştırmacılar 30 katılımcının veri analizi için yeterli olduğunu öne sürerken, diğerleri 15’ten az katılımcıya sahip olmanın nedensel karşılaştırma ve girişimsel modeldeki çalışmalarının geçerliliğini tehlikeye atabileceğini savunmaktadır.¹² En uygun örneklem büyüklüğü, çalışmanın tasarımı, araştırma türü ve girişim gereklilikleri gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Yarı deneysel olarak tasarlanan bu çalışmada girişimde gerektiğinden dolayı 60 kişiden oluşan çalışma grubu sayısının, araştırma türüne ve desenine göre uygun olduğu ifade edilebilir.

Veri Toplama Araçları

Veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan^7,13 “öğrenci bilgi toplama formu” ve “Pittsburgh uyku kalitesi indeksi (PUKİ)”, “uyku hijyeni indeksi (UHI)” ile toplandı.

Öğrenci Bilgi Toplama Formu: Araştırmacılar tarafından hazırlanan öğrencilerin sosyoekonomik düzeyleri ve akıllı telefon kullanımlarına ilişkin sorulardan oluşmaktadır.^7,13

Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi: PUKİ, 1989 yılında Buysse ve ark.¹⁴ tarafından geliştirilmiştir. Çalışmada kullanılacak ölçeğin Türkçe güvenilirliği ve geçerliliği Ağargün ve ark.¹⁵ tarafından 1996 yılında yapılmıştır. PUKİ, bireyin son bir aylık uyku kalitesini değerlendirmektedir. Ölçek 7 bileşeni oluşturan toplam 18 maddeden oluşur. Toplam PUKİ skoru 0-21 arasında bir değer almaktadır. Toplam skoru 5 ve altında olanların uyku kalitesi “iyi”; 5’in üzerinde olanların ise uyku kalitesi “kötü” olarak değerlendirilmektedir.¹⁵ PUKİ skorunun 5’in üzerinde olması o kişinin uykusu ile ilgili en az iki alanda ciddi sıkıntı çektiğini ya da üç alandan daha fazla alanda hafif ya da orta şiddette sıkıntı çektiğini göstermektedir. Ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0,80’dir. Çalışmamızın Cronbach alfa 0,82’ dir.

Uyku Hijyeni İndeksi: UHI, 2006 yılında Mastin ve ark.¹⁶ tarafından geliştirilmiş olup, indeksin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği Ozdemir ve ark.¹⁷ tarafından 2015 yılında yapılmıştır. On üç sorudan oluşan anket 5’li likert tiptedir. İndekste uyku hijyenini oluşturan uyku davranışlarının değerlendirilmesi incelenir. Alınan skorlar 13 ile 65 arasında değişir ve yüksek skorlar katılımcıların daha kötü uyku hijyeni olduğunu gösterir. Ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı sağlıklı bireyler için 0,70’tir. Çalışmamızın Cronbach alfa 0,90’dır.

Verilerin Toplanması

Bu çalışma, hem geleneksel PowerPoint sunumlarının hem de sosyal medya hatırlatma tekniklerinin son sınıf hemşirelik öğrencilerinin uyku hijyeni uygulamalarını geliştirmeleri üzerindeki etkisini ön test/son test puanlarını karşılaştırarak incelemektedir. Veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan anketler aracılığıyla, araştırmaya katılmayı kabul eden ve hemşirelik 4. sınıfta okuyan öğrencilerden toplandı. Sosyal medya hatırlatmaları ve geleneksel PowerPoint eğitimi aynı bilgileri içeren bir içerik şeklinde hazırlandı. Literatür taranarak öğrencilerin ilgilerini çekebilecek veriler toplanarak bir sunum ve sosyal medya hatırlatmaları hazırlandı.^18,19 Sosyal medya hatırlatmaları (girişim) ve geleneksel PowerPoint eğitimi (kontrol) grubunun seçilmesinde öğrenciler gruplara öğrenci numaralarının son numaralarının tek ve çift olmasına göre rastgele girişim ve kontrol grubuna ayrıldı. Girişim ve kontrol gruplarına girişim uygulanmadan önce ön test uygulandı. Ön test uygulamasından sonra kontrol grubuna online olarak PowerPoint sunumu ile 30 dk’lik bir uyku hijyeni eğitimi verildi. Girişim grubuna ise uyku hijyenine yönelik PowerPoint sunumundaki “WhatsApp uygulaması” ile 4 hafta boyunca uygulama süresince her gün 08:30 ve 22:00 saatlerinde mesaj gönderimi ve haftada bir sosyal medya paylaşımı yapıldı. Gönderilen kısa mesaj örnekleri şunları içerir; “Yatak odasının fiziksel özellikleri kaliteli bir uyku için önemlidir”, “Melatonin karanlık hormonudur, akşam 22:00'dan sonra parlak ışıkları azaltınız”, vb. Gönderilen sosyal medya paylaşımı örnekleri, çalışmacılar tarafından hazırlanan uyku hakkında eğlenceli videoları içermektedir. Bu süre zarfında kontrol grubuna herhangi bir işlem uygulanmadı. Dört haftalık uygulama sonrası beşinci haftada tüm öğrencilere son test uygulaması yapıldı.

İstatistiksel Analiz

Veri toplama formundan elde edilen veriler SPSS 22.0 (IBM SPSS Corp; Armonk, NY, USA) programında değerlendirildi. Veri toplama formunda öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri, sosyal medya kullanımı ve uyku hijyenine yönelik bilgilerini içeren sorudan elde edilen istatistiksel veriler birim sayısı (n), yüzde (%) olarak verildi ve ki-kare testi uygulandı. Sayısal değişkenlerin dağılımı Shapiro-Wilk normallik testi ile değerlendirildi. Öğrencilerin eğitim öncesi ve sonrası uyku hijyenine yönelik ölçek puanlarının karşılaştırılarak aradaki farkın hesaplanmasında bağımlı gruplarda t-testi kullanıldı. Ardışık iki ölçüm değerlendirmelerinde eşleştirilmiş örneklemler için t-testi kullanıldı. P<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.

Araştırmanın Etik Yönü

Araştırmanın uygulanabilmesi ve verilerin toplanabilmesi amacı ile Selçuk Üniversitesi Akşehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu’ndan (karar no: E-86792508-900-408722, tarih: 21.11.2022), Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulu’ndan izin (karar no: E-70632468-050.01.04-422377, tarih: 05.01.2023), araştırmaya katılacak öğrencilerden ve ilgili kişilerden sözel ve yazılı onam alınmıştır. Ölçek kullanım izinleri alınmıştır.

Bulgular

Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması (21,70±0,69)’dı. Öğrencilerin %81,7’sinin kadın, %93,3’ünün çekirdek aile, %66,7’sinin beden kütle indeksinin 19-24,9 kg/m²'nin arasında olduğu bulundu  (Tablo 1). Çalışmaya katılan öğrencilerin günlük içecek tüketimi ve telefon kullanım özellikleri Tablo 2’de yer almaktadır. Tablo 2’ye göre öğrencilerin günlük kafeinli içecek tüketimi %61,7 ile günde 1-2 bardak, günlük çay tüketimi %63,3 ile 1-2 bardak, %75’inin sigara içmediği, %95’inin alkol tüketmediği bulunmuştur. Öğrencilerin telefon kullanım özellikleri incelendiğinde %48,3’ünün günde ortalama 5-6 saat telefon kullanımı olduğu, %46,7’sinin 5 dakikada bir telefonunu kontrol ettiği, %96,7’sinin sosyal medya kullanımı olduğu, %46,7’sinin telefonuna ekli en az 3 uygulama olduğu ve %90’ının uyurken akıllı telefonunu yanında bulundurduğu saptanmıştır. Tablo 3’te öğrencilerin uyku hijyenine ilişkin puanlarının dağılımı yer almaktadır. Öğrencilerin uyku hijyenleri UHI formu ile değerlendirildi. Çalışmanın ön test ve son test sonunda öğrencilerin uyku hijyenleri arasında gruplar arası bir farklılık tespit edildi (p<0,05). Grup içi değerlendirmelerde; girişim grubundakilerin UHI son test puanlarında ön test puanlarına göre, anlamlı bir azalma olduğu belirlendi, (t=3,35, p=0,002). Öğrencilerin uygulama öncesi UHI ortalama puanı girişim grubunda =24,10±9,45 iken, eğitim sonrası =15,36±11,55’e düşmüştür. Öğrencilerin uygulama öncesi UHI ortalama puanı kontrol grubunda =19,39±8,78 iken, eğitim sonrası =17,50±8,70’e düşmüştür. Ancak geleneksel PowerPoint sunumu ile anlatılan uyku eğitimindeki öğrencilerin UHI ortalama puanları arasında ön test ve son test arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir (p>0,05) (Tablo 3). Tablo 4’de öğrencilerin PUKİ puanlarının dağılımı yer almaktadır. Öğrencilerin öznel uyku kaliteleri PUKİ ile değerlendirildi. Çalışmanın ön test ve son test sonunda öğrencilerin PUKİ puanları arasında gruplar arası bir farklılık saptandı (p<0,05). Grup içi değerlendirmelerde; girişim grubundakilerin PUKİ ölçek puanlarında anlamlı bir azalma olduğu görülmektedir; (z=-3,152, p=0,002). Öğrencilerin uygulama öncesi PUKİ ortalama puanı girişim grubunda =16,96±3,73 iken, eğitim sonrası =13,70±3,63’e düşmüştür. Öğrencilerin uygulama öncesi PUKİ ortalama puanı kontrol grubunda =15,93±5,27 iken, eğitim sonrası =14,06±4,34’e düşmüştür. Kontrol grubundaki öğrencilerin PUKİ ortalama puanları arasında ise ön test ve son teste göre istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0,05) (Tablo 4). Bu bulgular öğrencilerin PUKİ genel ortalama puanının yüksek olduğunu ve bu çalışmaya başlamadan önce katılımcılar arasında zayıf öznel uykunun yaygın olduğunu göstermektedir. Ayrıca, gruplararası karşılaştırma, eğitim programından sonra girişim grubundakilerin PUKİ puanları arasında kontrol grubundakilere kıyasla istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğunu ortaya koymuştur (p<0,05). Buna ek olarak, grup içi analiz, PUKİ ölçek puanlarındaki önemli düşüşün de gösterdiği gibi, girişim programından geçen katılımcılar arasında önemli bir iyileşme olduğunu göstermiştir (z=-3,152, p=0,002). Bu bulgular, belirli girişimlerin uygulanmasının üniversite öğrencilerinin uyku kalitesini etkili bir şekilde iyileştirebileceğini göstermektedir. Girişim uygulama grubunda PUKİ alt boyutlarından alışılmış uyku etkinliği alt boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır (p>0,001). PUKİ skoru =0-21 arasında değişir, toplam skor 0-4 arasında ise iyi, 5-21 arasında ise kötü uyku kalitesi yorumu yapılır.

Tartışma

Bu çalışmanın temel bulgusu, hemşirelik dördüncü sınıf öğrencilerinin uyku hijyeni ve kalitesinin kötü olduğu, ancak iyi tasarlanmış bir girişim programının uyku hijyeni düzeylerini önemli ölçüde iyileştirebileceği ve daha iyi uyku kalitesine yol açabileceğidir. Bu çalışmanın bilime katkısı, geleneksel PowerPoint derslerinin yanı sıra uyku hijyeni eğitimi vermek için alternatif bir yöntem olarak sosyal medya destekli mesaj göndermenin etkinliğine dair kanıt sunmasıdır. Ayrıca bu araştırma, üniversite öğrencilerinin iyi uyku alışkanlıkları hakkındaki bilgilerini artırmaya yönelik girişimlerin uygulanmasının önemini vurgulamaktadır. Sosyal medya mesajları ve geleneksel PowerPoint dersi aracılığıyla verilen uyku hijyeni eğitimini içeren girişim programının uyku hijyeni ve kalitesini iyileştirmede etkili olduğu bulunmuştur. Bu çalışma, uyku hijyenini geliştirmeye yönelik müdahalelerin üniversite öğrencileri arasında başarılı olabileceğini göstererek mevcut literatüre katkıda bulunmaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma hemşirelik öğrencilerinin uyku hijyeni düzeyini belirleyerek ve genel sağlık ve refahlarını iyileştirmek için kanıta dayalı öneriler sunarak amacına ulaşmıştır.

Çalışmada öğrencilerin UHI ölçeğinden uygulama öncesi ortalama puanı girişim grubunda =24,10±9,45 iken, eğitim sonrası =15,36±11,55’e düşmüştür. Öğrencilerin girişim öncesi UHI ortalama puanı kontrol grubunda =19,39±8,78 iken, eğitim sonrası =17,50±8,70’e düşmüştür. Ancak geleneksel PowerPoint sunumu ile anlatılan uyku eğitimindeki öğrencilerin UHI ortalama puanları arasında ön test ve son test arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Üniversite öğrencilerinde yapılan uyku hijyeni metin mesajı girişiminin uyku üzerindeki etkilerini inceleyen çalışmada girişime katılanların uyku kalitesi, uyku hijyeni ve uyku bilgisinin geliştiği gözlemlenmiştir.²⁰ Girişimsel uyku çalışmaları, uyku süresini artırmanın ve uyku alışkanlıklarını iyileştirmenin mümkün olduğunu göstermektedir.^21,22 Brown ve ark.²³ yapmış olduğu yarı girişimsel bir çalışmada uyku hijyenini içeren 30 dakikalık sözlü sunum ve altı haftalık eğitim girişiminin kontrol grubuna göre uyku hijyeni puanlarında anlamlı düşüşe sahip olduğu gözlemlenmiştir. Literatürdeki çalışmalar ve çalışmadaki bulgular, girişimlerle kötü uyku hijyenine sahip öğrencilerin uyku hijyeninin puanlarının düştüğünü göstermektedir. Bu bulgular önemlidir, çünkü maliyeti etkin ve gençler arasında tercih edilen sosyal medya yolu ile uygulanan hatırlatma mesajları kötü uyku hijyeni değişikliklerini etkileyebilir ve öğrencilerin olumlu uyku hijyeni davranışları üzerine etkileri olabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle, uyku hijyenini iyileştirmek, öğrencilerin uyku hijyeni ve uyku kalitesini arttırarak akademik potansiyellerini gerçekleştirme becerilerini en üst düzeye çıkarmakta etkili bir yol olabilir.

Çalışmaya katılan öğrencilerin kötü uyku kalitesine sahip oldukları görülmüştür (Tablo 4). Çalışmanın ön test ve son testi sonunda öğrencilerin PUKİ puanları arasında gruplar arası bir farklılık saptandı (p<0,05). Grup içi değerlendirmelerde; girişim grubundakilerin PUKİ ölçek puanlarında anlamlı bir azalma olduğu görülmektedir; (z=-3,152, p=0,002). Öğrencilerin uygulama öncesi PUKİ ortalama puanı girişim grubunda =16,96±3,73 iken, eğitim sonrası =13,70±3,63’e düşmüştür. Ancak yine de alınan ortalama puanlar çalışmaya katılan öğrencilerin kötü uyku kalitesi sınırları içinde olduğunu göstermektedir. Literatürde hemşirelik son sınıf öğrencilerinin uyku kalitelerini etkileyen girişim konulu bir çalışmaya rastlanmadı. Ancak hemşirelik öğrencilerinde uyku müdahalesinin uyku kalitesi üzerindeki etkisinin belirlenmesi amacıyla randomize kontrollü bir çalışma protokolü yayınlanmıştır.²⁴ Bununla birlikte üniversite öğrencilerinde uyku eğitimi üzerine yapılan girişimsel bir çalışmada kısa ve kişiselleştirilmiş bir çevrimiçi uyku eğitimi girişiminin, uyku davranışlarını, uyku kalitesini ve depresyon puanlarını iyileştirdiği saptanmıştır.⁷ Bununla birlikte hemşirelik öğrencileri ile yapılan benzer tanımlayıcı çalışmalar incelendiğinde hemşirelik öğrencilerinin kötü uyku kalitesine sahip olduğu görülmüştür.^25-29 Çalışma grubunu oluşturan son sınıf hemşirelik öğrencilerinin ders müfredatı ve son sınıf olması nedeniyle memuriyet sınavına hazırlandıkları düşünüldüğünde, yoğun teorik, klinik uygulamalar ve sınava hazırlanma isteğinin öğrencilerin uyku kalitelerini olumsuz etkilediği düşünülmektedir. Bu tür yoğunlukların üstesinden gelinebilmesi için uyku hijyeni kurallarının binmesi ve bu kurallara riayet edilmesi gerekmektedir. Uyku hijyeni kurallarına dikkat edilmezse uyku için ayrılan süre yetersiz olmakta ve uyku kalitesi de bozulabilmektedir.

Çalışmanın Kısıtlılıkları

Çalışmanın kısıtlılığı, tek bir okuldaki son sınıf öğrencileri seçilmesi ile örneklem büyüklüğü gruplar arasındaki farklılıkları yakalamada yetersiz kalması sayılabilir. Güçlü yönlere baktığımızda, çalışmada kullanılan sosyal medya hatırlatma girişimi, öğrenciler tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır ve uygulanması nispeten ucuzdur.

Sonuç

Çalışmadan elde edilen bulgular, uyku hijyen ve kalitesinin her iki grupta da arttığı ancak girişim grubu için istatistiksel olarak anlamlı olduğunu ortaya koydu. Girişim grubu olan sosyal medya hatırlatmaları hemşirelik son sınıf öğrencileri arasında uyku hijyeni davranışlarını teşvik etmek için uygun bir yaklaşımdır. Bu tür girişimler öğrencilerin uyku hijyeni davranışlarını kazanmasına ve akademik başarılarına fayda sağlayabilir. Gelecekteki çalışmalarda farklı girişimlerin kullanılması öğrenciler açısından önemlidir. Eğitimcilerin ve kurumların yeterli desteği ve teşviki ile bu tür girişimler daha yaygın bir şekilde benimsenme ve daha geniş kapsamlı sağlığı geliştirme stratejilerine entegre edilme potansiyeline sahiptir. Bu, öğrencilerin akademik performanslarının yanı sıra eğitimlerinin kritik bir aşamasında genel refahlarının iyileştirilmesine önemli ölçüde katkıda bulunabilir. Daha fazla araştırma, daha kaliteli dinlenme sürelerinden yararlanan tüm popülasyonlar için uyku hijyeni davranışlarını etkili bir şekilde teşvik etmenin ek yollarını keşfedebilir.

Etik

Etik Kurul Onayı: Araştırmanın uygulanabilmesi ve verilerin toplanabilmesi amacı ile Selçuk Üniversitesi Akşehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu’ndan (karar no: E-86792508-900-408722, tarih: 21.11.2022), Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulu’ndan izin (karar no: E-70632468-050.01.04-422377, tarih: 05.01.2023) alınmıştır.

Hasta Onayı: Araştırmaya katılacak öğrencilerden sözel ve yazılı onam ve ilgili kişilerden ölçek kullanım izinleri alındı.

Yazarlık Katkıları

Konsept: B.M., B.Ü., A.O., Dizayn: B.M., B.Ü., A.O., Veri Toplama veya İşleme: B.M., B.Ü., A.O., Analiz veya Yorumlama: B.M., B.Ü., A.O., Litaratür Arama: B.M., B.Ü., A.O., Yazan: B.M., B.Ü., A.O.

Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.

Finansal Destek: Proje, 2022/1 Tübitak 2209-A öğrenci projeleri destek programı tarafından desteklenmiştir.